Cukrzyca typu 1 jest chorobą autoimmunologiczną. Zaburzenia odpowiedzi immunologicznej uwarunkowane są czynnikami genetycznymi i środowiskowymi. Nowe zachorowania na cukrzycę obserwuje się w sezonie jesienno-zimowym co wiąże się ze zwiększoną częstością infekcji wirusowych. Środowiskowe czynniki rozwoju tego typu cukrzycy to infekcje wirusowe: Coxackie, EBV, różyczka, świnka i inne. Dodatkowo wczesne karmienie mlekiem krowim, wiek matki powyżej 40 lat w momencie urodzenia dziecka, narażenie na związki toksyczne (np. azotany), stres, niedobór witaminy D.
Ochronnie działa karmienie piersią, wczesna suplementacja witaminy D, współistnienie chorób atopowych, wczesny kontakt z czynnikami infekcyjnymi.

Początek choroby jest często nagły, objawy kliniczne gwałtownie narastają w ciągu kilku tygodni. Są to wzmożone pragnienie, częste oddawanie dużych ilości moczu również w nocy, narastające osłabienie, senność, spadek masy ciała. Pierwszą manifestacją zachorowania na typ 1 cukrzycy często  jest kwasica i śpiączka ketonowa, będąca stanem zagrożenia życia. Temu typowi cukrzycy mogą towarzyszyć inne schorzenia z autoagresji: autoimminologiczne schorzenia tarczycy i nadnerczy, bielactwo, celiakia.

Badania laboratoryjne (glikemia, acetonuria), obraz kliniczny oraz dodatkowe badania: obecność charakterystycznych przeciwciał, poziom peptydu C są pomocne w rozpoznaniu cukrzycy.

Chorzy z typem 1 cukrzycy leczeni są insuliną.