W związku ze starzeniem się społeczeństw zjawisko osteoporozy jest narastającym problem na całym świecie. Złamania osteoporotyczne stanowią duże obciążenie pogarszające jakość życia chorych, prognozowanie co do przeżycia, jednocześnie powodują obciążenie kosztami hospitalizacji i terapii organizacje finansujące leczenie.
Wg definicji WHO – osteoporoza jest układową chorobą szkieletu charakteryzującą się niską masą kostną, upośledzoną mikroarchitekturą tkanki kostnej, a w konsekwencji zwiększoną jej łamliwością i podatnością na złamania.
Zdrowa kość Osteoporoza
W procesie „rzeszotnienia kości” (osteoporoza) uwydatnia się stopniowy zanik istoty korowej, następuje redukcja masy i gęstość kości (rysunek po prawej), beleczki kostne o mniejszym obciążeniu czynnościowym zanikają. Obniża się czynność osteoblastów (komórki kościotwórcze) (Fot. BSIP/JACOPIN).
OSTEOPOROZA
| BEZ ZŁAMAŃ | ZE ZŁAMANIAMI | |
| Badanie kliniczne: | Badanie kliniczne: | Badanie kliniczne: |
| wzrost, masa ciała, BMI | wzrost (niewielka utrata), masa ciała, BMI | wzrost (znaczna utrata), masa ciała, BMI |
| ogólne układu ruchu | ogólne układu ruchu | ogólne układu ruchu |
| wada postawy (czynna pełna korekcja) | wada postawy (niepełna czynna korekcja) | utrwalona wada postawy |
| ocena czynnościowa (siła mięśni, zmiany pozycji ciała, chód, równowaga) | ocena czynnościowa (siła mięśni, zmiany pozycji ciała, chód, równowaga) | ocena czynnościowa (siła mięśni osłabiona), zmiany pozycji ciała (utrudniona), chód i równowaga (zaburzone) |
| ból (pozastawowy, śródstawowy) | ból (pozastawowy, śródstawowy, kostnopochodny) | ból |
| Profilaktyka: | Profilaktyka: | Profilaktyka i leczenie zależne od stanu ogólnego chorego: |
| codzienna aktywnośc ruchowa | codzienna aktywnośc ruchowa | leki przeciwbólowe |
| ćwiczenia oporowe, ogólnousprawniające | ćwiczenia czynne (obciążenie ciężarem własnego ciała), ogólnousprawniające | fizykoterapia |
| nauka nowych wzorców ruchowych i bezpiecznych zachowań | nauka nowych wzorców ruchowych i bezpiecznych zachowań | ćwiczenia czynne (obciążenie ciężarem własnego ciała), ogólnousprawniające |
| sport i rekreacja | sport i rekreacja – ograniczone | nauka wykonywania codziennych czynności i bezpiecznych zachowań |
| ocena ryzyka upadku | ocena ryzyka upadku | |
| Leczenie: | Leczenie zależy od lokalizacji złamiania: | |
| ćwiczenia w odciążeniu i fizykoterapia | złamanie kręgu (ostry zespół bólowy) – farmakologiczne, wczesna pionizacja w gorsecie, ćwiczenia fizyczne, fizykoterapia, nauka chodu | |
| leczenie chorób przewlekłych | złamanie kręgu (przewlekły zespół bólowy) – ćwiczenia, fizykoterapia | |
| złamania obwodowe (BKKU, przedramię) – leczenie ortopedyczne, rehabilitacja | ||
| U osób po. 65 rż. Konieczne są dostosowanie mieszkania do możliwości chorego, unikanie indywidualnych czynników ryzyka upadku, stała opieka innych specjalistów (reumatolog, kardiolog, ortopeda, geriatra) | ||
Rozpoznanie osteoporozy wymaga pomiaru gęstości mineralnej kości (BMD) w obrębie bliższego końca kości udowej lub kręgosłupa. Poniżej wskazówki diagnostycznei terminologia zagrożenia osteoporozą wg WHO
- Osteoporoza zaawansowana (jawna klinicznie), BMD jest obniżona o więcej niż 2,5 odchylenia standardowego (SD)poniżej szczytowej masy kostnej u młodych, zdrowych kobiet i stwierdza się obecność złamań
- Osteoporoza, BMD obniżona o więcej niż 2,5 SD poniżej szczytowej masy kostnej obserwowanej u młodych zdrowych kobiet (bez złamań)
- Osteopenia (mała masa kostna) BMD obniżona o 1,0 – 2,5 SD poniżej szczytowej masy kostnej u młodych zdrowych kobiet
- Norma, BMD nie obniżona o więcej niż 1 SD w stosunku do szczytowej masy kostnej u młodych zdrowych kobiet.
- Osteoporoza jest chorobą rozwijającą się skrycie i chory nie odczuwa żadnej dolegliwości. Często pierwszym objawem jest ostry ból kości wskutek złamania. Wczesne diagnoza obniżenia masy kostnej daje szanse na podjęcie profilaktyki i leczenia, a tym samym zmniejszenie liczby powikłań, jakimi są złamania. Jednym z istotnych problemów dotyczących postępowania w osteoporozie jest sposób i zakres badań przesiewowych oraz zasada kwalifikacji chorych do leczenia. Osteoporoza jest chorobą społeczną o poważnych komplikacjach.
- Najczęściej złamania osteoporotyczne występują:
PODZIAŁ OSTEOPOROZY:
- Miejscowe
- Uogólnione (pod kątem etiologicznym wyróżniamy postacie pierwotne i wtórne). Pierwotne dzieli się na idiopatyczne i inwolucyjne.
PODZIAŁ I CHARAKTERYSTYKA OSTEOPOROZY PIERWOTNEJ TYPU I I II
| TYP, WIEK, PŁEĆ | OBRAZ KLINICZNY | ZMIANA MASY KOSTNEJ |
| Typ I Osteoporoza pomenopauzalna (pierwotna) 50-70 rok życia 6 x częściej kobiety |
– większa częstość złamań przedramienia – dalsza nasada i kręgów – podaż wapnia ma mało istotny wpływ |
– wzmożona utrata kości gąbczastej kręgów, żeber i dystalnych części kości długich |
| Typ II Osteoporoza starcza (pierwotna) – 70 lat – 2 x częściej kobiety |
duża częstość złamań w obrębie bliższego odcinka kości udowej i kręgów oraz szyjki k. udowej – wzrost stężenia krążącego parathormonu – podaż wapnia ma znaczny wpływ |
– szybkość zwiększenia masy kostnej podobna jest u osób zdrowych – utrata warstwy beleczkowej i korowej |